“Het trof me als een mokerslag: er zijn mensen die in ons eigen land als vluchteling leven! Niet op de vlucht voor oorlog of terrorisme, maar voor onze eigen technologie. Vluchtelingen in misschien het veiligste land van de wereld – of wat dat ooit was, voor de introductie van de nieuwste informatietechnologie en draadloze communicatie.
Hun verhalen moeten verteld worden. Omwille van henzelf, ze lijden zo onrechtvaardig. Maar ook omwille van al ons anderen. Want dit gaat ons allemaal aan. Mensen med EHS zijn niet een ander soort mensen dan jij of ik. Slechts een ding scheidt jou en mij van hen die moeten vluchten – geluk. Niets anders.” (mijn vertaling direct uit het Zweeds).
“Ett vackert fängelse” (2008/2009) bestaat uit interviews met veertien zulke stralingsvluchtelingen, waarvan twee ouders van kinderen. Gunilla Ladberg schreef het in de tijd toen 3G werd geïntroduceerd, dus voor 4G en in elk geval 5G, een voorzichtig begin met “slimme meters”. Toen al waren er mensen die ernstige gezondheidsklachten kregen, zo ernstig dat ze helemaal niet meer in de samenleving konden wonen. In hutjes ergens ver in een bos moesten ze veiligheid zoeken, zonder electriciteit of kachels. En als er dan toch weer mobielmasten in de buurt werden gebouwd? Tja, dan maar weer weg, hopen dat je weer iets vindt waar je het uit kan houden. Ik vermoed dat er sinds toen veel meer stralingsvluchtelingen bij zijn gekomen.
De geïnterviewden vertellen over een moeilijk leven. Het verliezen van contact met familie en vrienden, niet naar de bioscoop kunnen of met een bus reizen, altijd de stress van “wanneer moet ik hier weer weg”. En artsen die de problemen wegwuiven en suggereren dat je gek bent (overigens waren er ook toen al artsen die wél op de hoogte waren).
Maria vertelt: “Het is een beetje alsof we melaats of zoiets zijn. Maar melaatsen kregen in elk geval nog een eiland voor zichzelf waar ze konden leven, en het werd erkend dat ze ziek waren. Het is hard om geen hulp te kunnen krijgen, dat je overal buiten staat. Dat ik geen recht heb op wat alle anderen krijgen. Er is geen wil om voor ons een gebied af te zetten waar we kunnen wonen.” (mijn vertaling direct uit het Zweeds)
De titel is een citaat van “Klas” (niet zijn echte naam, in het Nederlands is hij terecht “Lars” gedoopt). Als Ladberg samen met Klas naar zijn kleine huisje loopt, zegt ze iets over hoe mooi het aan het meer ligt. “Ja, säger Klas. Det är et vackert fängelse. Men et fängelse är det lik förbannat”. Ja, het is een prachtige gevangenis. Maar dat maakt het potdomme niet minder een gevangenis.
Gunilla Ladberg is gepromoveerd in de pedagogiek en werkt voornamelijk op deze drie gebieden: 1. meertaligheid 2. het menselijke brein en 3. de destructieve invloed van draadloze techniek op gezondheid en milieu.
Ze schreef het boek in samenwerking met de organisatie Vågbrytaren (“de golfbreker”). Deze organisatie zet zich er voor in dat straling van draadloze technologie beperkt wordt tot aanvaardbare niveaus voor gezondheid en milieu. Via de website van Vågbrytaren kun je het boekje (66 bladzijden) gratis downloaden: https://vagbrytaren.se/material/index.html#vart_eget. Blader helemaal naar beneden voor een gratis pdf van de originele Zweedse tekst of een vertaling naar het Fins, Frans of Engels.
Nu is er ook een Nederlandse uitgave. Jan Vissers vertaalde het boekje met uitgangspunt in de Engelse vertaling, “Forced to Disconnect” van Agneta Jonsson. Dat is deel 1. Voor zover ik kan zien vertaalt Vissers het Engels zorgvuldig, zo letterlijk als mogelijk en vrijer als het moet. Ik begrijp goed dat Zweeds een stuk ontoegankelijker is voor de meeste mensen, zelf kan ik het ook niet actief. Helaas is de Engelse vertaling (en trouwens ook de Franse) in mijn ogen te ver van de originele tekst verwijderd. Kijken we naar het boven genoemde voorwoord, waar Ladberg spreekt van “et klubbslag”. Jonsson maakt daar “a major eye opener” van. Waarom, was een mokerslag te cliché? Waarom mag Klas niet een beetje vloeken? In het Engels zegt hij keurig: “It’s a beautiful prison, but a prison just the same.”
In deel 2 geeft Vissers veel informatie over de situatie van elektrohypersensititiveit in Nederland. Dat deel heb ik niet gelezen, maar geupdateerde informatie en aangepast aan de Nederlandse situatie lijkt me een heel waardevolle aanvulling. Want zijn er in Zweden nog wat mogelijkheden om in een woud te verdwijnen, hoe moet dat in hemelsnaam in het krappe en door en door stralende Nederland? Verder is er bijvoorbeeld een tekst over de erkenning of het gebrek daaraan. Het boek is hier te koop: https://www.mijnbestseller.nl/site/?r=userwebsite/bookdetails&id=316332. Een eventuele opbrengst “is voor bevordering van geïnformeerdheid en bewustheid” over RF-EMV.