Wat doe je als je een marmæl aan de haak krijgt bij het zeevissen?
Een marmæl is een kleine mannelijke zeemeermin, met een mensenlijf en een vissenstaart. Mocht je er eentje opvissen, bied hem dan kleren aan en vraag hem iets. Breng hem mee aan land als hij dat wil, maar neem hem altijd mee terug naar de plaats waar je hem vond. Dan krijg je ‘visgeluk’.
De visser in het titelverhaal van Larmer i fjell-buldrer i hav pakt het goed aan als hij een marmæl aan de haak slaat. Als de marmæl weer terug wil naar waar hij vandaan komt, stapt de visser in de boot, ook al is het slecht weer. De dankbare marmæl zegt:
Geraas in de bergen, gebulder in zee
zegen de man die een kofte gaf
Waarom lach je, vraagt de visser verwonderd, als het wezentje hard begint te lachen.
– Ik lach omdat niemand de prachtige visplaats kent waar we nu overheen varen.”
Als de marmæl van boord is gesprongen, werpt de visser zijn lijn uit op de plaats waar de marmæl lachte. Het wordt een rijke vangst, ook alle volgende keren dat hij daar gaat vissen. De plek krijgt dan ook de naam “Voorraadschuur”.
Dit is een van de verhalen in de bundel Larmer i fjell – Buldrer i hav. In de jaren 1870 tekende leraar Olaus Nicolaissen verhalen en sprookjes op uit de volksmond. Nicolaissen woonde in Øksnes in de Vesterålen-eilandengroep en veel vertellingen komen uit de Vesterålen en Lofoten. Ole J. Furset, directeur van het Sør-Troms Museum, bewerkte een aantal van deze verhalen voor lezers in deze tijd.
Veel gezinnen langs de kust leefden van visserij, aangevuld met heel kleinschalige akkerbouw en veeteelt. Naast het christelijk geloof bloeide het geloof in natuurkrachten, wat niet raar is voor mensen die totaal afhankelijk waren van de natuur. Dus de zee is bevolkt met marmæl en drauger en op het land vind je bijvoorbeeld huldrer en underjordiske. Of liever gezegd, ze vinden jou… pas maar op dat ze je niet ontvoeren…
Furset hoopt dat het boek gebruikt gaat worden in het onderwijs, zodat ook de jongere generaties meer te weten komen over deze oude verhalen.
Het boek werd voor het eerst gepresenteerd in de bibliotheek van Salangen een paar weken geleden. De voorzitter van de lokale geschiedenisvereniging aldaar kon vertellen dat Nicolaissens dochter met een man uit Salangen trouwde en daar ging wonen.
Veel van de vertellingen die Nicolaissen optekende gingen over Samen. Furset heeft een paar overgenomen, maar lang niet alle. Veel van die verhalen zijn erg negatief, gaan bijvoorbeeld over met name genoemde mensen die met toverij ongeluk zouden hebben gebracht over anderen. Die kun je alleen weergeven als je er een achtergrond bij geeft over de tijd waarin dit speelde, vindt Furset. Misschien geeft hij die Samen-vertellingen nog eens apart uit.
Het boek heeft een rustige vormgeving, meestal een verhaaltje over twee bladzijden, vaak met een illustratie. De houtskoolillustraties geven de donkere, dreigende sfeer goed weer. Ze zijn van de Schotse, in Harstad woonachtige kunstenares Roanne O’Donnell.
Larmer i fjell – Buldrer i hav. Fortellinger og folkeminne fra Nord-Norge. Bewerkt door Ole J. Furset en geïllustreerd door Roanne O’Donnell. Uitgever is Sør-Troms Museum 2011. Ook in Engelse en Duitse vertaling te verkrijgen.
Meer sprookjes: zie hier:
Bedelaarster ontvoerd
Ontvoerd door de Oskoreien?
