Dagreis

– Mogen Samen trouwen met niet-Samen?
Een oude wegwijzer stelt de nieuwe lichting wegwijzers op de proef. Hoe redden ze zich met de rare vragen die Noorse leerlingen kunnen stellen?
Drie jongeren zijn zojuist gepresenteerd op het Riddu Riđđu-festival als de nieuwe Samische wegwijzers. Het zijn Ánde Trosten (20) uit Tana in Noord-Samisch gebied, Anne Margarethe Oskal (21) uit Saltfjellet in Lule-Samisch gebied en Anna Cicilie Somby (21) uit Snåsa in Zuid-Samisch gebied. Zij gaan het komend schooljaar, na een voorbereidende cursus aan de Samische Hogeschool in Kautokeino, scholen in het hele land bezoeken en leerlingen vertellen over het leven als Same. Vooral ‘videregående skoler’ voor leerlingen van 16 tot 19 jaar, soms ook basisscholen.

In theorie moeten alle leerlingen in Noorwegen een basiskennis hebben over Samische cultuur en geschiedenis. In de praktijk blijkt die kennis nogal eens bedroevend. Er lopen leerlingen met de raarste vooroordelen rond- lang niet alleen onschuldig en grappig.

Stel dat jullie één vooroordeel weg zouden kunnen nemen, welk zou dat dan zijn, vraag ik de jongeren.
Oskal begint: -Dat er alleen in Finnmark Samen wonen. Wij zijn verspreid over veel gebieden en landen.
Somby zegt: – Ik zou het ene vooroordeel weg willen nemen dat Samen een onding zijn.
Daar zijn de andere twee het van harte mee eens.
– Ze denken dat er zo grote verschillen zijn tussen Noren en Samen, zegt Trosten.
– Ik zou ze willen leren dat wij net zo zijn als anderen, alleen met een eigen cultuur. Wij vinden het net als iedereen leuk om met vrienden uit te hangen, lol te hebben, naar een warm land op vakantie te gaan.
De drie zijn het eens: ze zijn net zo als Noren, maar hebben bovendien iets extra.

En voor wie nieuwsgierig is of Samen nou buiten-Samische echtgenoten mogen aannemen: ja, dat mag! Dat gebeurt ook de hele tijd. Zoals Somby het gevat zegt:
– Liefde kent geen grenzen. Net als Sápmi.

Eelco Weijmans (t.v.) fra Amsterdam og Torstein Viddal, opprinnelig fra Bergen, jobber frivillig som vektere på Riddu Riđđu. De går snart av vakt, lørdag klokka ti om morgenen.

Eelco Weijmans (l) uit Amsterdam en Torstein Viddal, oorspronkelijk uit Bergen, werken vrijwillig als ordebewakers op Riddu Riđđu. Ze hebben de hele nacht gewerkt. Nu is het even na negen uur ‘s morgens. Om tien uur kunnen ze hun tenten opzoeken voor wat uurtjes slaap. Eelco hoorde in Kautokeino van dit festival, en het paste mooi in zijn schema. Torstein liet zich meeslepen door zijn vriendin uit Tysfjord, die hij vorige week heeft leren kennen.

Nog een kleine maand. Dan gaat voor de negentiende keer festival Riddu Riđđu van start. Oorspronkelijke volkeren van de hele wereld ontmoeten elkaar daar in Kåfjord/ Gáivuotna, tijdens concerten, seminars, films, debatten, of gaan gewoon samen barbecuen.
Onder de artiesten zijn dit jaar Wimme, Mari Boine komen en de toearegband Tinariwen met ‘woestijnblues’. De Wepsen, een klein inheems volk in het zuiden van Karelen in Rusland, zijn het noordelijke volk van het jaar op het festival.

Het festival wordt steeds groter en kreeg vorig jaar van de minister voor het eerst status van ‘knooppuntfestival’. Maar het begon ooit heel klein, als initiatief van een paar jongeren in het zee-Samische Kåfjord/ Gáivuotna. Volgens de site van het festival begon het allemaal op oudjaarsavond 1991: Kleine storm aan de kust (Noors). Jongeren gingen zich, mede als gevolg van het Altaconflict, afvragen: Waarom hebben ze ons de Samische taal afgepakt? Waarom verbergen wij onze zee-Samische identiteit en geschiedenis? Waarom schamen we ons? Er werd een jongerenbeweging opgericht zich bezighield met Samepolitieke vragen in Kåfjord waar de tegenstellingen scherp waren. Het festival werd een arena voor zulke vragen.

Hier een mooi artikel van een antropoloog over de geschiedenis van het festival, in het Noors: Klein dorpje in het noorden van Troms centrum voor oorspronkelijke volkeren van de hele wereld

Thanks to you all at Riddu Riđđu. Det var vakkert.
Manndalen-mannen som ga gapahukhjelp og selskap.
Den sørsamiske ‘Joik med meg, ja!’-jenta og venninenne hennes.
Thulemannen med mange yrker, og samboeren hans.
Johan er kjempevennlig.
The swiss journalist who eats meat soup for breakfast.
Trønderjenta som liker kaker. Guttan på tur i lavvuer.
Underveisdansken.
Han som viste meg ‘skithelveteskakan’ eller hva det nå heter.
Helga som kaller oss ‘a wonderful mixture’.
Hope we meet next year.

Het oervolkfestival begint nu pas echt, maar ik moest helaas weg voordat het echt begon. Veel goede mensen ontmoet.
Om de leider van de Nisga’a-clan van de arend, en vervolgens het publiek, te citeren: Yes we can!
Morgen, nee vandaag, komt Buffy. Maar dan sta ik aan de afwasmasjien.