Twee manieren om naar de wereld te kijken botsten met elkaar aan het eind van de achttiende eeuw. Het meningsverschil tussen Galvani en Volta kan dat demonstreren.

Luigi Galvani uit Bologna was professor in de anatomie en verloskunde. Hij deed experimenten waarbij hij poten van dode kikkers zich kon laten samentrekken als koper en ijzer met elkaar werden verbonden aan de poot. Zijn verklaring: electriciteit is een biologisch fenomeen. De metalen doen hetzelfde als de zenuwen doen, namelijk ze zorgen voor een ontlading van “dierlijke electriciteit” die in de hersenen wordt opgewekt en in de spieren wordt opgeslagen.

Alessandro Volta was autodidact natuurkundige. Hij meende dat de samentrekkingen uitsluitend door de externe stimulus kwamen, dus door het met elkaar verbinden van de beide metalen. Er bestaat niet zoiets als dierlijke electriciteit, zei Volta, en inderdaad slaagde hij erin om stroom te produceren door verschillende metalen met elkaar te verbinden. Zonder dat er nog maar een kikker aan te pas kwam.

Volta ontwikkelde later de eerste batterij, die gebruik maakt van hetzelfde principe.

Firstenberg ziet het wetenschappelijke meningsverschil tussen de arts en de natuurkundige als voorbeeld van een diepe identiteitscrisis in de wetenschap en de maatschappij. Een crisis die, niet verbazend, werd gewonnen door Volta en zijn navolgers.

“Their dispute was a clash not just between scientists, not just between theories, but between centuries, between mechanism and spirit, an existential struggle that was ripping the face of western civilization in the late 1790’s. Hand weavers were shortly to rise in revolt against mechanical looms, and they were destined to lose. The material, in science as in life, was displacing and obscuring the vital.” (Firstenberg 2017: 45).

Nu kwam de industriële revolutie echt op gang, mede dankzij de electrische batterij van Volta. Nu werd electriciteit op grote schaal toegepast, zonder dat men zich nog druk maakte over mogelijke effecten op levende wezens. Zelfs toen later werd aangetoond dat electriciteit wel verbonden was met leven, nam men dat niet meer serieus. Voortaan hoorden concepten als “levenskracht” bij het domein van de religie, niet meer bij wetenschap.

Een nog grotere verandering die plaatsvond na 1880 was dat mensen geleidelijk vergaten wat de aard van electriciteit was.

“They began to build a permanent electrical edifice, whose tentacles snaked everywhere, without noticing, or thinking about, its consequences. Or, rather, they recorded its consequences in minute detail, without ever making the connection to what they were building.” (Firstenberg 2017: 46).

Arthur Firstenberg: The Invisible Rainbow. A History of Electricity and Life. AGB Press, Santa Fe, New Mexico, Sucre, Bolivia, 2017.