Platlanders hebben weinig woorden voor en begrip van reliëf. Daar liep vertaalster Paula Stevens tegenop bij het vertalen van Karl Ove Knausgårds romanserie “Min kamp”. Want hoe breng je de vele gedetailleerde natuurbeschrijvingen van het landschap van zijn jeugd over naar begrijpelijk en mooi Nederlands? Aan een publiek dat tweedimensionaal denkt. Een publiek niet alleen een zeer beperkte woordenschat heeft voor hoogteverschillen (berg en heuvel, dan heb je het toch zo ongeveer gehad?), maar ook geen kennis heeft van hoe zo’n Noors landschap er uitziet?
Lees Paula’s inzichtgevende en humoristische blogpost over het “verzetten van bergen naar vlakland”: Å flytte fjell til flatland (Noors)
Maar, misschien onverwacht, het omgekeerde is ook waar. Noorse berggeiten snappen Nederlands platland niet.
– Hoe vinden jullie in hemelsnaam de weg? Alles is plat, nergens een punt waar je je op kan oriënteren, zoals een berg!
Dat zegt mijn dorpsgenoot Anita Borgan. Ze heeft twee Nederlandse vriendinnen en bezocht die een paar keer in Nederland. En raakte dus best gedesoriënteerd.
En Anita heeft toch echt ervaring met haar weg vinden. Jarenlang werkte ze als vrijwilliger voor het Rode Kruis. Het waren vele lange avondwachten na een gewone werkdag als leidster in een barnehage. Niet alleen werkte ze als ambulancechauffeur en gaf ze EHBO-cursussen, maar ze hielp ook mensen zoeken die ergens in de wildernis in nood verkeerden. Die vond ze door een kompaskoers uit te zetten en te volgen.
In de zomer van 2009 verhuisde Anita uit Steinkjer in Nord-Trøndelag naar Bardu. Zoals veel vrouwen die hun weg vinden naar dit militaire dorp, was dat ook in haar geval in het goede gezelschap van een officier-echtgenoot. Na vier jaar hier merkte ze dat ze het miste om buiten te zijn. Ze was toe aan een nieuwe hobby, en de oriënteringssport leek een logische stap. Daarom volgde ze een beginnerscursus orienteren.
Twee jaar geleden volgde ik zelf die cursus. Hoewel ik ook toen al jaren in dit land woonde en de taal goed sprak, merkte ik dat ik in mijn hart een plattelandsvrouw was gebleven. Er kwamen veel voor mij nieuwe woorden voorbij. Kolle (heuveltje of verhoging). Skrent (stenige helling), stup (supersteile stenige helling). En nog steeds heb ik problemen met het vinden van een søkk, en al helemaal met uitleggen wat dat is. Een v-of u-vormig laag stuk voor een heuvel, of tussen twee heuvels, een dal dus, in elk geval ziet het er zo uit op de kaart, tja. Niet makkelijk, dat vertalen.
Hoogtelijnen zijn nog steeds niet mijn sterkste punt. Maar het is ook zo dat het typische oriënteringstaaltje wat afwijkt van het normale taalgebruik. Dialectverschillen spelen ook een rol. Want ook Anita moest een paar koller zien voordat ze begreep wat dat precies was. En wat is een grop nou weer voor iets? Als Trønder gebruikt ze liever het woord dulp voor kuil/verlaging in het landschap.
De cursus bestond uit een avond theorie en een avond praktijk, buiten in de frisse natuur. In tegenstelling tot bij mijn cursus werd het kompas niet behandeld. Dat was ook niet echt nodig, want alledrie de cursisten hadden ervaring met het gebruik van een kompas. Ze waren dus op de kaart aangewezen. Anita vond dat alleen maar positief.
– Een kompaskoers is zeker. Maar met een kaart zie je meer, je let meer op de natuur om je heen. En je leert op jezelf vertrouwen.
Er zijn misschien niet zo veel vrouwen die tijdens hun zwangerschap met oriënteren beginnen. Anita is 24 weken onderweg. Ze voelt zich wel eens afwijken van andere aankomende moeders. Sommigen weten ook goed elke klacht onder een vergrootglas te leggen. Dan denkt ze: Klagen jullie maar. Ik ga lekker de natuur in.
En volgende zomer mooi weer met de baby in een draagzak op haar rug!